De sociaal emotionele ontwikkeling

De sociaal-emotionele ontwikkeling bij hoogbegaafde kinderen is een onderwerp waarover bij veel ouders en leerkrachten regelmatig verkeerde opvattingen leven. Dat is jammer, want daardoor worden hoogbegaafde kinderen niet voldoende gezien en krijgen zij niet altijd wat zij nodig hebben om zich goed te kunnen ontwikkelen. In deze blog vertel ik je er meer over de sociaal- en emotionele ontwikkeling bij hoogbegaafde kinderen.

De sociale en de emotioneel ontwikkeling
De sociaal-emotionele ontwikkeling wordt vaak in één adem genoemd. Alsof het gaat om één ontwikkelingsgebied. Echter bestaat de sociaal-emotionele ontwikkeling uit twee aparte gebieden. Om een goed beeld van je kind te krijgen is dan ook beter om deze twee begrippen uit elkaar te halen. Hiermee doe jij jouw kind ook meer recht. Omdat we bij veel hoogbegaafde kinderen zien dat ze op voornamelijk op sociaal gebied voorlopen terwijl dit op emotioneel gebied wisselt. Maar voordat ik hier verder op in ga zal ik eerst kort uitleggen wat onder de sociaal- en emotionele ontwikkeling wordt verstaan.
De sociale ontwikkeling is een breed begrip. Het gaat hierbij om het leggen van contacten, het aangaan van vriendschappen en het onderhouden van deze contacten. Maar ook over de manier waarop je met elkaar in het dagelijkse leven omgaat, de communicatie met elkaar, het rekening met elkaar kunnen houden en hoe je conflicten oplost. En dit alles wordt weer bepaald door de verwachtingen die je hebt, hoe er gedacht wordt over vriendschappen, trouw en loyaliteit.

Bij de emotionele ontwikkeling gaat het over het leren kennen van emoties en hier vervolgens ook adequaat mee om te kunnen gaan. Hiervoor is het nodig dat een kind leert om woorden te geven aan de emoties om vervolgens ook te leren om grip op deze emoties te krijgen. Het leren om deze adequaat te uiten. Maar bij de emotionele ontwikkeling gaat het er ook om dat je leert om je in te leven in een ander.

Hoogbegaafde kinderen
Dat de sociaal-emotionele ontwikkeling van hoogbegaafde kinderen vaak niet goed wordt ingeschat blijkt uit de veelvuldige foutieve uitlatingen die ik hoor van leerkrachten en ouders. Met grote regelmaat is de sociaal-emotionele ontwikkeling van een kind een reden om niet te versnellen of andere (schoolse) aanpassingen in te zetten. Want, zo hoor ik veelvuldig, loopt het hoogbegaafde kind sociaal-emotioneel achter.
Terwijl blijkt, als ik de sociale- en de emotionele ontwikkeling van het kind in kaart breng tijdens een onderzoek, dat het kind 9 van de 10 keer een voorsprong laat zien. Met uitzondering op het reguleren van emoties. Als het gaat om de manier waarop het kind met zijn emoties omgaat en deze uit zien we dat de ontwikkeling hiervan bij hoogbegaafde kinderen meestal vergelijkbaar is met kinderen van dezelfde kalenderleeftijd.

Verkeerde interpretatie van gedrag
Hoe komt het dan toch dat dit bij veel kinderen niet gezien wordt? Dat komt doordat er over het algemeen gekeken wordt naar het daadwerkelijke gedrag van het kind. En veel minder naar de aanleiding, hetgeen aan het daadwerkelijke gedrag voorafgaat. Ook is er nog te weinig aandacht voor de gedachtengang van hoogbegaafde kinderen. Dit alles leidt ertoe dat het gedrag op een verkeerde manier geïnterpreteerd wordt.
Dat de interpretatie van de sociale ontwikkeling niet goed gaat ontstaat o.a. doordat hoogbegaafde kinderen verder zijn in hun ontwikkeling dan leeftijdsgenoten. Zo gaat hun gedachtengang sneller en is deze complexer. Hierdoor kunnen er in de omgang en de communicatie met anderen moeilijkheden ontstaan. Ze begrijpen elkaar niet waardoor er conflicten kunnen ontstaan.
Het kan ook zijn dat een hoogbegaafd kind zich onbegrepen en/of alleen voelt dat het zich terugtrekt en weinig contact heeft of zoekt met leeftijdsgenoten. Zowel het veelvuldig hebben van conflicten of geen of nauwelijks aansluiting hebben met andere kinderen wordt vaak gezien als dat een hoogbegaafd kind onvoldoende sociale vaardigheden heeft. Met andere woorden dat het sociaal-emotioneel jong is.
Naast het feit dat het denken van hoogbegaafde kinderen sneller en complexer is geldt dit ook voor hun emoties. Ook deze zijn complexer en daarnaast ook intenser. Dit maakt dat hun emoties vaak al een stuk heviger zijn dan bij andere kinderen. Het gaat dan om intenser de gevoelens voelen en ook het extremer uiten van deze gevoelens. Extreem verdrietig zijn, extreem boos kunnen worden, extreem blij kunnen zijn. Dit wordt vaak ook gezien als een teken dat een hoogbegaafd kind sociaal-emotioneel jong is.