Hoogbegaafde kinderen & zelfvertrouwen

- Voor mij zit een jongen van acht jaar. Hij kijkt mij verwachtingsvol aan wanneer hij aangeeft dat hij het antwoord op de opdracht niet weet. Wanneer ik naar hem terugkijk zegt hij nogmaals dat hij het niet weet. Hij wacht op mij totdat ik hem help of aangeef dat hij verder mag gaan. -

Bovenstaande situatie is helaas geen uitzondering. Zo ongeveer 60% - 70% van de kinderen die bij mij aan tafel zitten voor een intelligentie onderzoek laat dit gedrag zien. Zij zijn ergens in hun leven het vertrouwen in zichzelf kwijtgeraakt.

Door het gebrek aan vertrouwen in zichzelf durven ze geen antwoord te geven wanneer ze een opdracht niet direct begrijpen. Ze zijn bang om fouten te maken en vermijden hierdoor de uitdaging die zij eigenlijk zo hard nodig hebben.

Enorm zonde en ik geloof heel sterk dat, bij een heel groot deel van deze kinderen, het voorkomen had kunnen worden. Want wanneer ik bij ouders navraag sinds wanneer zij zien dat hun kind weinig zelfvertrouwen heeft geven ze eigenlijk nooit aan dat dit al vanaf de geboorte is.

De meeste ouders vertellen mij dat hun kind, sinds het naar school is gegaan, steeds meer aan zichzelf is gaan twijfelen. De zelfverzekerdheid die de meeste kinderen hadden is na verloop van tijd als sneeuw voor de zon verdwenen.

Natuurlijk kunnen er allerlei redenen zijn waarom een kind gaandeweg minder vertrouwen in zichzelf heeft gekregen. Er zijn immers ook meer wegen naar Rome. Maar in deze blog ga ik vooral in op de redenen waarvan ik overtuigd ben dat dit de meeste invloed heeft op het zelfvertrouwen van hoogbegaafde kinderen.

De voornaamste reden dat (vermoedelijk) hoogbegaafde kinderen het vertrouwen in zichzelf kwijtraken is het feit dat zij op school lesstof krijgen aangeboden die voor hen veel te makkelijk is.

Zelfvertrouwen bouwt een kind (en ook wij volwassenen) op wanneer zij positieve ervaringen op doen. Zoals het leren van nieuwe vaardigheden, het begrijpen van nieuwe kennis en deze kunnen toepassen, het oplossen van opdrachten die ze voorheen nog niet konden oplossen etc…Het gaat eigenlijk om de ervaring dat een kind eerst iets nog niet kon en na verloop van tijd, met enige moeite, zichzelf heeft eigen gemaakt. En laat dit laatste nu net zijn waar veel hoogbegaafde kinderen weinig ervaring mee opdoen.

Als ouders aangeven dat ze het zelfvertrouwen al hebben zien verdwijnen vanaf de start in de kleuterklas komt dit doordat hoogbegaafde kinderen op cognitief gebied vaak een (grote) ontwikkelingsvoorsprong hebben. Veel van hetgeen een kind moet kunnen in de kleuterklas beheersen zij al.

Mocht je ook willen weten wat een kind nu ongeveer leert in de kleuterklas en uiteindelijk moet kunnen als het naar groep 3 gaat, lees dan ook de blog “Wat leren kinderen in de kleuterklas”.

Door deze ontwikkelingsvoorsprong doen zij nauwelijks ervaringen op waardoor ze trots op zichzelf kunnen zijn. Waarbij ze de ervaring opdoen dat ze iets hebben kunnen leren. Natuurlijk gaat dit ook later in de basisschooltijd door. Ook daar lopen ze vaak er tegenaan dat ze lesstof krijgen die ze al beheersen.

Als gevolg van lesstof die niet past bij hun ontwikkeling ontstaat verveling wat zich kan uiten in negatief gedrag vertonen in de klas. Bijvoorbeeld over doorheen praten, met andere kinderen bezig zijn in plaats van opletten, niet stil kunnen zitten, ondersteboven of achterstevoren op de stoel zitten of weigeren om opdrachten te maken. De verveling kan zich ook uiten in dagdromen of naar buiten kijken omdat alles wat er daar gebeurd veel interessanter is.

Voor leerkrachten is dit vaak lastig om mee om te gaan. Zeker wanneer ze niet weten wat de oorzaak hiervan is, namelijk de verveling, zal er veelal gereageerd worden op het gedrag. De opmerkingen van de leerkracht en de correcties die het kind zal krijgen kan er ook voor zorgen dat een kind het vertrouwen in zichzelf gaat kwijtraken. Het kind voelt zich dan onbegrepen, krijgt het gevoel afgewezen te worden. Dit maakt dat ze gaan denken dat ze het toch nooit goed kunnen doen.

Wat hoogbegaafde kinderen dus nodig hebben in het onderwijs is voldoende uitdaging. Aan de ene kant lesstof die zij nog niet beheersen en aan de andere kant verrijkende en/of verdiepende lesstof. Alle lesstof die zij al beheersen kan overgeslagen worden, want iets doen wat je al kan is geen leren, maar is in mijn ogen tijdverdrijf.

In podcast 164 van mijn podcast Hoog (on)Begrepen vertel ik meer over waarom hoogbegaafde kinderen geen lesstof meer zouden mogen krijgen die ze al beheersen.

Helaas ben je er bij veel van deze kinderen nog niet op het moment dat er voldoende uitdaging geboden gaat worden op school. Het alleen aanbieden van lesstof dat ligt in de zone van naaste ontwikkeling en verrijking en/of verdieping is niet de oplossing. Sterker nog het zorgt er vaak voor dat hoogbegaafde kinderen nog onzekerder worden en vermijdend gedrag gaan vertonen.

Als je je afvraagt wat betekent lesstof dat ligt in de zone van naaste ontwikkeling? Dat betekent dat kinderen lesstof krijgen die ze nog niet kunnen, maar met enige ondersteuning zich eigen kunnen maken.

Het gebrek aan zelfvertrouwen zal dus aangepakt moeten worden met meer uitdaging, maar het gebrek aan zelfvertrouwen zal er dus ook voor zorgen dat een kind deze uitdaging niet aan wil gaan.

Een behoorlijk uitdaging om dit te doorbreken. Maar het is zeker mogelijk! In mijn praktijk hanteer ik daarvoor de coachende benadering. In tegenstelling tot het begeleiden van kinderen waarbij er samen gewerkt wordt, stap voor stap iets doorgenomen wordt, het voorgedaan wordt, wordt bij de coachende benadering gewerkt met het stellen van open vragen.

Wanneer ik dit tijdens de afname van een intelligentie onderzoek toepas zie ik dat kinderen door de open vragen die ik stel weer aan de slag gaan. Doordat ze de uitdagende opdrachten aangaan krijgen ze stap voor stap meer vertrouwen in zichzelf. Met uiteindelijk als resultaat dat ze steeds meer plezier krijgen in het aangaan van uitdagende opdrachten en steeds vaker uit zichzelf doorzetten wanneer het echt moeilijk gaat worden.

- De jongen van acht jaar zit nog tegenover mij. We zijn halverwege het onderzoek. Hij kijkt mij aan en zegt “deze is echt heel moeilijk, maar ik ga het gewoon proberen. Ik denk dat ik het wel kan” -

Natuurlijk lopen niet alleen leerkrachten er tegen aan dat hoogbegaafde kinderen uitdagende opdrachten vermijden en bang zijn om fouten te maken. Ook ouders ervaren dit met grote regelmaat.

Vandaar dat ik, tijdens de nieuwe HB thema maand “leren doorzetten” jou alles ga leren over de coachende benadering. Na deelname aan deze HB thema maand kan jij deze benadering ook zelf toepassen. Je zal gaan ervaren dat met je met veel minder moeite jouw kind zover gaat krijgen om uitdagende opdrachten aan te gaan. Wil jij meedoen? Schrijf je dan alvast in voor de interesselijst en ontvang als eerste een mail wanneer jij je definitief kan inschrijven. Je kan je aanmelden met deze link!